หวยไทย หรือ ลอตเตอรี่ มีมาตั้งแต่เมื่อไหร่ มาย้อนรอยหวยจากละครคุณพี่เจ้าขา ดิฉันเป็นห่านมิใช่หงส์ เรื่องจริงจุดกำเนิดเกิดในสมัยรัชกาลที่ 3
“คุณพี่เจ้าขา ดิฉันเป็นห่านมิใช่หงส์” ละครทางช่อง 3 ที่นำแสดงโดย โบว์ เมลดา และ ภณ ณวัสน์ พร้อมด้วยนักแสดงมากฝีมืออีกหลายท่าน ออกอากาศทุกวันพุธ-พฤหัสบดี เวลา 20.30 น. ได้รับเสียงตอบรับอย่างท่วมท้นจากผู้ชม ล่าสุดใน EP.5 ประเด็นเรื่อง “หวย” ที่ปรากฏในละครกลายเป็นกระแสที่ถูกพูดถึงอย่างมากในโซเชียล หลายคนตั้งคำถามว่าสรุปแล้ว การเสี่ยงโชคและการซื้อหวยในประเทศไทยมีจุดเริ่มต้นมาตั้งแต่เมื่อใด ?
หวยหรือสลากกินแบ่งรัฐบาลเป็นที่นิยมเพราะเข้าถึงง่าย แต่ก็ก่อให้เกิดคำถามเกี่ยวกับพฤติกรรมของผู้ขายที่เลือกขายหวยแทนสินค้าอื่น และผู้ซื้อที่มีรายได้น้อยซึ่งมักเลือกซื้อหวยแทนสิ่งจำเป็น แม้การซื้อหวยอาจดูไร้เหตุผล แต่ก็ไม่ใช่เรื่องเลวร้าย เพราะสะท้อนถึงความหวังในการเปลี่ยนแปลงโชคชะตา แม้โอกาสจะน้อยนิดก็ตาม
สำหรับจุดกำเนิดหวยนั้น แท้จริงแล้ว หวยในประเทศไทยมีมานาน โดยมีจุดเริ่มต้นราวปี พ.ศ. 2375 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ช่วงนั้นประเทศเผชิญปัญหาข้าวยากหมากแพง ประชาชนขาดแคลนเงินตราและนำเงินไปฝังดิน ทำให้เงินในระบบเศรษฐกิจลดลง ในขณะเดียวกันฝิ่นกลับแพร่ระบาดอย่างหนัก รัชกาลที่ 3 ทรงเล็งเห็นว่าประชาชนใช้เงินไปกับฝิ่น จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีการปราบปราม
อย่างไรก็ตาม ปัญหาเงินตราขาดแคลนยังคงอยู่ “จีนหง” นายอากรสุราผู้มีบรรดาศักดิ์เป็นพระศรีไชยบาล ได้กราบทูลว่าราษฎรนำเงินไปฝังดินและไม่นำออกมาใช้ จีนหงเสนอให้มีการออกหวยเพื่อกระตุ้นการใช้จ่ายเงิน
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้จีนหงจัดตั้งโรงหวยขึ้น และมีการออกหวยเป็นครั้งแรกในไทย โดยแบบหวยดั้งเดิมจากจีนนั้นใช้แผ่นป้ายที่มีรูปคนสมมุติพร้อมชื่อภาษาจีนกำกับ แต่เมื่อเป็นที่นิยมในไทย และเนื่องจากคนไทยส่วนใหญ่ไม่สามารถอ่านภาษาจีนได้ จึงมีการดัดแปลงให้ใช้พยัญชนะไทยเรียงลำดับ ก ข ค ... โดยตัดออก 8 ตัว เหลือเพียง 36 ตัว จนเป็นที่มาของชื่อ “หวย ก ข” โรงหวยในสมัยนั้นดำเนินการโดยเอกชนที่ได้รับสัมปทานจากรัฐ ซึ่งนายอากรหวยที่มีบทบาทสำคัญยังได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น “ขุนบาล” รายได้จากอากรหวยจึงกลายเป็นแหล่งรายได้สำคัญของรัฐในยุคนั้น
ภาพจาก เฟซบุ๊กกลุ่มเผยแพร่ฯ กรมศิลปากร
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้มีการออกลอตเตอรี่เป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2417 เพื่อนำรายได้ไปช่วยชดเชยค่าใช้จ่ายแก่พ่อค้าต่างชาติที่นำสินค้ามาแสดงในการจัดพิพิธภัณฑ์ที่ตึกคองคอเดีย ในพระบรมมหาราชวัง และมีการออกลอตเตอรี่ในวาระพิเศษอีกหลายครั้งเพื่อบำรุงสาธารณกุศล จนกระทั่งหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 รัฐบาลได้ให้มีการออกลอตเตอรี่เป็นประจำ ในปี พ.ศ. 2482 ได้มีการจัดตั้งสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ทำให้การเล่นหวยเปลี่ยนมาใช้เลขท้ายของลอตเตอรี่แทนหวย ก ข แบบเดิม ซึ่งต่อมาได้พัฒนาเป็นสลากกินแบ่งรัฐบาลในปัจจุบัน
สลากกินแบ่งรัฐบาล หรือ ลอตเตอรี่ยังคงเป็นที่นิยมอย่างแพร่หลายในสังคมไทย และเป็นแหล่งรายได้สำคัญของรัฐมาต่อเนื่องยาวนานตั้งแต่ยุครัชกาลที่ 3 จนถึงปัจจุบัน ซึ่งผู้ที่ต้องการขายต้องขออนุญาตจากสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ปัจจุบันสลากกินแบ่งรัฐบาลออกทุกวันที่ 1 และ 16 ของเดือน ยกเว้นงวด 1 มกราคม เปลี่ยนไปออกรางวัลในวันที่ 30 ธันวาคม ของปีก่อนหน้า หรืองวด 16 มกราคม เปลี่ยนไปออกรางวัลในวันที่ 17 มกราคม เนื่องจากตรงกับวันครู และงวด 1 พฤษภาคม เปลี่ยนไปออกรางวัลในวันที่ 2 พฤษภาคม เนื่องจากตรงกับวันแรงงานแห่งชาติ
ภาพจาก : Madcat Madlove / Shutterstock.com
หวยไม่ได้เป็นเพียงการเสี่ยงโชค แต่คือสัญลักษณ์ของความหวังและความฝันที่ฝังรากลึกในวัฒนธรรมไทย ในทุกงวดของการประกาศผล ผู้คนยังคงไขว่คว้าความเปลี่ยนแปลง ด้วยการลงทุนเพียงเล็กน้อยเพื่อความหวังที่ยิ่งใหญ่ แม้โอกาสถูกรางวัลจะริบหรี่ แต่หวยก็ยังเป็นพื้นที่ที่เปิดโอกาสให้ทุกคนฝันถึงชีวิตที่ดีขึ้น ซึ่งสะท้อนถึงความเชื่อในปาฏิหาริย์และความหวังที่ไม่มีวันดับ แม้ในยามที่โชคชะตาดูจะไม่เข้าข้างก็ตาม ยังไงวันตรวจหวยงวดนี้ ขอให้ทุกคนโชคดี รับทรัพย์กันนะคะ
ขอบคุณข้อมูลจาก ยูทูบช่อง 3Plus, สำนักงานก่อสร้างชลประทานขนาดกลางที่ 3, คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
